विश्वास नेपाली
यतिबेला मुुलुक ठप्प छ । हाम्रो देश मात्र होइन, विश्व नै ठप्प छ । कोरोना नामक नयाँ भाइरसको कारण विश्वमा एकखाले स्वास्थ्य सङ्कटकाल जस्तो घोषणा भएको छ । कोभिड–१९ को माहामारी छ । कोरोना भाइरसको कारण दैनिक सयौंको मृत्यु भइरहेको छ । हजारौंको सङ्ख्यामा कोरोना सङ्कमणको सङ्ख्या बढ्दो छ । यसको निदानको लागि विश्वले औषधी पत्ता लगाउन सकेको छैन । विश्व समाज त्रस्त छ । यसकारण यसको उपचार भनेको घरमै बस्ने सुरक्षित र सजग रहने नै हो भनिएको छ । त्यसैले त आज विश्वका अधिकाशं मुलुकले ‘लकडाउन थेउरी’ अपनाएका छन् ।
घरमै बस्ने, सुरक्षित रहने । बाहिरी मानिसहरुसँग नजिक नहुने । नछुने । सामाजिक दूरी कायम राख्ने । मास्क लगाउने । सावुन पानीले बरोबर हात धोइराख्ने । अफबाहको पछि नलाग्ने । सूचनाहरु रेडियो, टेलिभिजन र आधारिक अनलाइनहरुबाट लिइराख्ने । यो समय भनेको आफू पनि बच्ने र अरुलाई पनि बनाउने हो । त्यसको लागि घरमै बस्ने हो । यही थेउरी अहिले विश्व समुदायले अवलम्बन गरिरहेका छन् । यसो गरी जनताहरुले साथ दिए भने मात्र सरकारले यो माहामारी नियन्त्रणमा ल्याउन सक्छ । हाम्रो सरकारले पनि यही भनिरहेको छ ।
कोरोना सङ्क्रमण फैलने डरले नेपाल सरकारले बन्दाबन्दी ‘लकडाउन’ गरेको पनि तीन हप्ता पुग्नै लाग्यो । यो अझै बढ्ने सम्भवाना छ । गत चैत ११ गतेदेखि मुलुक बन्दाबन्दी ‘लकडाउन’ गरिएको छ । देशका अधिकाशं मानिसहरु घरभित्र अर्थात घर वरपरको चौघेरामा मात्र सिमित हुनुपर्ने स्थिती आएको छ ।
विश्वमै स्वास्थ्य समस्याको रुपमा खडा भएको कोरोना भाइरस ‘कोभिड– १९’ चीनको वुहान सहरबाट फैलिएको भनिएको छ । गत जनवरीदेखि सुरु भएको यो भाइरसले यत्ति छोटो समयमा लगभग विश्वमै कव्जा जमाएको छ । झण्डै डेढ लाख मानिसहरुको मृत्यु भइसकेको छ ।
कोरोनाबाट हाम्रो जस्तो मुलुकमा फरक खाले समस्या सिर्जना भएको छ । सामाजिक प्रभाव फरक खाले परेको छ । मुलुक लकडाउनमा गएको दिनदेखि घरमै सिमित हुनु परेको छ । गाउँघरमा रहनेहरु यो खेतीपातीको पनि सिजन भएको हुँदा परिवारका सदस्यहरु मिलेर केही खेतीपातीको पनि काम गरिरहेका छन् । तर, सहर बजारमा बस्नेहरुलाई यो सुविधा छैन । किनकी सङ्क्रमणको जोखिम सहरी क्षेत्रमा बढी हुने हुँदा कोठा र घरभित्रै सिमित हुनुपर्ने अवस्था छ ।
पर्याप्त जानकारी बिनै गरिएको बन्दाबन्दीले धेरै मानिसहरुलाई प्रभाव परेको देखियो । यहाँको मानिसहरुको सबैको आर्थिक हैसियत उही छैन । सामाजिक हैसियत उही छैन । फरक सामाजिक क्षेत्र, आर्थिक पहुँच र विविध खाले समस्याको कारण मानिसहरु लकडाउन भएको केही दिनदेखि नै छटपटाउन थालेका छन् ।
नेपाल यस्तो देश भइसकेको छ की, यहाँका अधिकांश काम गर्ने उमेरका खासगरी युवाहरु विदेशी मुलुकहरुमा पुगेका छन् । भारतबाहेक तेस्रो मुलुक पुगेकाहरु फर्कन सक्ने सम्भवाना भएन । सबैतिर बन्द भयो । सुदुपश्चिम भेगका मानिसहरु अधिकाशं भारतमा रोजीरोटीको लागि जानुपर्ने बाध्यता उनीहरुको लागि पूख्र्यौली हो । भारतमा पनि बन्दाबन्दी सुरु भएको र खासगरी मजदूरी गर्नेहरु घर फर्कन खोज्दा सिमानाबाट मुलुक छिर्न पाएनन्, यस्तो समस्यामा पर्नेहरु अहिले सिमा क्षेत्रमा क्वारेन्टाइनमा छन् ।
राहत वितरणको काइदा फेसबुकका वालहरुमा धेरै अनौठा अनौठा देखिइरहेको छ । सरकारले राहत वितरणको कुनै पनि तस्विरहरु नलिन र सामाजिक सञ्जालहरुमा नपोस्ट्याउन निर्देशन गरेको छ । यद्यापि हाम्रो जनप्रतिनिधिहरुको फेसबुके राहत वितरण अनेक अनेकका आइरहेका छन् । कसैको निर्देशनको कुनै मतलव छैन यहाँ ।
अन्य देशमा मात्र होइन, मुलुकभित्रै पनि मौसमी रुपमा काम, ज्यालादारी गर्नको लागि मानिसहरु एक जिल्लाबाट अर्काे जिल्ला, सहर बजार जाने गरिन्छ । यो प्रथा पनि पराम्परादेखि नै चल्दै आएको छ । भूकम्प प्रभावित जिल्लाहरुमा तराईं र पश्चिम तथा सुदुरपश्चिम क्षेत्रका जिल्लाबाट मानिसहरु कामकाजको लागि आउने जाने गरेका छन् । यस्ता दैनिक ज्यालादारी गर्ने, मजदूरी गर्नेहरु घर फर्कन नपाएर समस्यामा परेका छन् । राजधानी काठमाडौंलगायतको ठाउँमा काम गर्ने मजदूरहरु आअफ्नो घर पर्कन नपाएर, आफूसँग भएको र कमाई गरिएको खर्च सकिएर बेखर्ची भएर हप्तौंदिन लगाएर भएपनि पैदलै जाने अठोटको साथ सडकमा हिडेका देख्यौं । सुन्यौं । आफ्नै भुगोलमा पर्याप्त रोजगारीको अवसर नपाएकाहरु अहिले परिवारबाट टाढै रहनु परेको स्थिती सिर्जना भएको छ ।
कोभिड–१९ नियन्त्रण तथा रोकथाम उच्चस्तरिय समन्वय समितिले राजधानीमा यसरी अलपत्र परेका मानिसहरुलाई २ दिनको लागि बाहिर जान दिने निर्णय गरेको थियो । निर्णय हुने वित्तिकै अहिलेका भर्चुअल दुनियाँमा देश विदेश सूचना फैलियो । मानिसहरुलाई सूचना थाहा पाउनको लागि रेडियो नेपाल नै सुनिरहनु पर्दैन आजकल । सूचना थाहा पाउने वित्तिकै मानिसहरु आफ्नो पोको, पुन्तुरो, झोली कसी घर फर्कन तम्तयार भए, कतिपय त बसपार्कमा पुगी टिकट काट्ने लाइनमा समेत बसे भन्ने खबर सुनियो । तर, खबर २ घण्टा पनि टिक्न पाएन । असत्य सावित भइदियो । गृह मन्त्रालयको सूचना आयो ।
शुक्रबार र शनिवार सवारी चल्ने निर्णय भएको छैन । अफवाह हो । अनलानहरुमा समाचार आयो । सरकार आफ्नो निर्णयबाट पछि हट्यो । समस्यमा परेका मानिसहरुको आफ्नो घर पुग्ने सपना केही बेरमै रोकियो । यस्तै छ यहाँको हाल ।
यतिबेला सरकारले घोषणा गरेको लकडाउनको मुख्य मार गरिब, मजदुर, ज्यालादारी गरी खाने, भूमिहीन, सुकुमबासी, साहारा विहीन, जेष्ठ नागरिक, अपाङ्गता भएको व्यक्तिहरुलाई बढी परेको छ । दिनभर परिश्रम गरेर विहानी बेलुकीको छाक टार्नुपर्ने समस्यामा मानिसहरुलाएई भोकभोकै बस्नुपरेको समाचारहरु दैनिक रुपमा हामी विभिन्न मिडिया र समाजिक सञ्जालहरुमा आइरहेका देख्छौं । सुन्छौं ।
एक जना जनप्रतिनिधिले बाल्टीमा रहेको झुन्ड्याउने तारमा लौरेले उचाले र स्थानीयलाई परैबाट लौरोको साहताले उक्त राहत सामग्री दिइरहेका छन् । उक्त तस्विर पोष्टिएको सामाजिक सञ्जालमा गालीको ओइरो छ । थाहा छैन, उनलाई कस्तो अनुभूति भयो होला ।
यद्यपि सरकारले यसरी समस्यामा परेका परिवारलाई उचित राहत वितरण गर्नु भनेको २ हप्ता वितिसक्दा पनि वास्तविक समस्यामा परेका मानिसहरुले राहत सामग्राी पाउन सकेका छैनन् । कतिपय स्थानीय तह सूचना सङ्कलनमै सिमित छन् । कतिपयले सुरुवात गरेका छन्, तर विवादमा छन् ।
त्यती मात्र होइन, काठमाडौं लगायत ठूला सहरहरुमा मजदूरी गरी खाने सोझा सिधा जनताहरुले को सँग र कहाँ गएर राहत लिने भन्ने मेसो समेत नपाएको बताइरहेका छन् । कतिपय मानिसहरु सम्बन्धित वडा कार्यालयहरुमा जाँदा समेत यहाँ होइन, आफ्नै वडामा सम्पर्क गर्नु समेत भनेका छन्, मजदूर भन्छन्, हामी कहाँ जाउँ, गाडी चल्दैन, हिडेर जाउ पुग्न सकिँदैन । अनि यस्तो बेलामा काम नलागेको सरकार हामीलाई कहिले काम लाग्छ ? उनीहरु प्रश्न गरिरहेका छन् ।
राहत वितरणको काइदा फेसबुकका वालहरुमा धेरै अनौठा अनौठा देखिइरहेको छ । सरकारले राहत वितरणको कुनै पनि तस्विरहरु नलिन र सामाजिक सञ्जालहरुमा नपोस्ट्याउन निर्देशन गरेको छ । यद्यापि हाम्रो जनप्रतिनिधिहरुको फेसबुके राहत वितरण अनेक अनेकका आइरहेका छन् । कसैको निर्देशनको कुनै मतलव छैन यहाँ ।
कहिँ नभाको जात्रा ....गाउँमा भने झैं देखिएको छ । एउटा सावुनको डल्लो राहतको रुपमा वितरण गर्नको लागि एक जना वडा अध्यक्षले बाँसको लठ्ठि बनाएर बीचमा चिरा बनाएर त्यहाँ सावुन अड्काएर २ मिटर पर बसेका स्थानीयलाई लौरोको सहायताले राहत वितरण गरेको तस्विर भाइरल भयो । यस्तो तस्विर हेरेर गाली गर्नेको ओइरो छ । थाहा छैन, उनलाई कस्तो अनुभूती भइरहेको होला ।
अर्काे तस्विर आयो, बाल्टीमा राहतको सामग्री वितरण । एक जना जनप्रतिनिधिले बाल्टीमा रहेको झुन्ड्याउने तारमा लौरेले उचाले र स्थानीयलाई परैबाट लौरोको साहताले उक्त राहत सामग्री दिइरहेका छन् । उक्त तस्विर पोष्टिएको सामाजिक सञ्जालमा गालीको ओइरो छ । थाहा छैन, उनलाई कस्तो अनुभूति भयो होला ।
सरकारले लक्ड डाउनको साइजलाई कडा गरेको छ । २५ जनाभन्दा बढी भेला नहुनु भनेको केही दिनपछि त्यसलाई घटाएर ५ जनामा झारेको थियो । तर, सामाजिक सञ्जालमा कस्तोसम्म फोटो देखियो भने राहत वितरण गर्नको लागि भेला नै गरिएको । दजनौं मानिसहरुले एक जनालाई राहत वितरण गरेको देखियो । एउटा सानो पोकोमा राहत छ । तर लर्काे लाएर जनप्रतिनिधि र कर्मचारी भेला भएर हातमा हात काधँमा काध समाएर राहत वितरण गरेका छन् । अनि सबैले क्यामेरामा हेरेका छन्, विचरा लिने मान्छे ट्वाँ परेर राहतको बोरामा हेरेका छन् ।
सामाजिक सञ्जालमा अर्काे यस्तो पनि तस्विर देखियो ।
एक जना जनप्रतिनिधिले एक बोरा राहतको चामल हस्तान्तरण गर्दै गरेको । उनले राहत लिने मान्छेलाई छोइएला झै गरेका छन् । धनुष्टंकार शैलिमा राहत वितरण गरेका छन् । २ मिटर पर खुट्टा राखी, सकेजस्तो घोप्टोपरी तेर्सिएर चामलको बोरा हस्तान्तरण गरेका छन् । उक्त तस्विर पोष्टिएको सामाजिक सञ्जालमा गालीको ओइरो छ । थाहा छैन, उनलाई कस्तो अनुभूति भयो होला ।
एक जना जनप्रतिनिधिले यसै समय अनलाईन खडा गरेछन् । त्यो अनलाईन भर्खरै भर्खरै बजारमा आए जस्तो लाग्छ । उनका केही कार्यकर्ताले त्यो अनलाईन चलाएका छन् । गाउँका मानिसहरुलाई हामीले राहत पाएनौं भन्ने समाचार÷भिडियो बनाएर अपलोड गरेका छन् र समाचारको प्रभाव भन्दै घरमै लगेर चामलको बोरा राहतको रुपमा वितरण गरिरहेका छन् । अनि त्यसको पनि भिडियो बनाइएको छ र भनिएको छ, तपाईंहरुको दुःख देख्न नसकेको हुँदा हाम्रो जनप्रतिनिधिले पठाउनु भएको राहत सामग्री लिनुस्..।
एक जना जनप्रतिनिधिले आफ्नो जनतालाई चाहेको बेला सहयोग गर्न र राहत वितरण गर्न सक्नुपर्ने हो तर, उनले यो बाटो अपनाइरहेका छन् । थाहा छैन, यो राम्रो हो या होइन । हुनत्, यतिबेला सबैलाई समस्या परेको छ, राहत सामग्रीलाई एकद्धारा प्रणालीबाट गरौं । स्थानीय सरकारबाट नै ग¥यौं भनेको छ । स्थानीय तहमा आफ्नो जनप्रतिनिधि नभएको र जस कम पाइने भएको हुँदा यस्तो गरिएको पनि हुन सक्छ । त्यो उनै जानुन् तर नपाउनेहरुले भने उनको विरोध गरिरहेका छन् ।
यस्ता अनेकन घटना भइरहेका छन्, सामाजिक सञ्जाल भरिएका छन् । कतिपय ठाउँमा त स्थानीयले जनप्रतिनिधिहरुलाई भन्न थालिसके की राहत दिएको फोटो नखिच्ने हो भने मात्र हामी लिन्छौं नत्र लिँदैनौं ।
रसुवा जिल्लाको कालिका गाउँपालिकाले केही दिन अघि राहत वितरण ग¥र्याे । रातह वितरण गर्नुपूर्व पालिका अध्यक्ष, उपाध्यक्षले फेसबुकमार्फत राहत वितरणको जानकारी दिँदै राहत वितरण गरिएको फोटो नखिच्नु नखिचाउनु । र खिँचेको पनि देखिएन । प्रधानमन्त्रीले भन्नुहुन्छ, हामी कसैलाई भोकै मर्न दिँदैनौं । उनले यस्तो देशबासीको नाममा संम्बोधन गर्दै भनेका हुन । तर, कार्यान्वयन खै त ? यसको अनुगमन कसरी भइरहेको छ ?
यो बेला धैर्यता गर्ने । कोरोना भाइरस फैलिइ हाल्यो भने यसलाई कसरी नियन्त्रणमा ल्याउने भन्ने पूर्व तयारी हाम्रो सरकारसँग पर्याप्त छैन । किनकी हामी देखिरहेका छौं, स्वास्थ्यकर्मीहरुको लागि आवश्यक पर्ने सामग्री र स्वास्थ्य उपकरणसमेत पर्याप्त छैन । भर्खरै खरिद गर्नको लागि प्रक्रिया अघि बढाएको छ । यसैले यस्तो बेला सचेत होऔं, घरमै बसौं । लकडाउनको पूर्ण पालना गरौं ।
0 comments:
Post a Comment